LOÀI THẰN LẰN CHÚA (ARCHOSAURIA) MỚI CHO THẤY TỔ TIÊN CỦA KHỦNG LONG VÀ DỰC LONG TỪNG CÓ THÂN BỌC GIÁP

[Mê Khủng Long - Dinophile.vn] Các nhà nghiên cứu vừa hoàn thành mô tả một loài bò sát thân bọc giáp mới sống gần thời điểm xuất hiện của loài khủng long đầu tiên. Với những tấm sừng trên sống lưng hóa thạch của nó, loài thằn lằn chúa này hé lộ rằng thân bọc giáp là một đặc tính boomerang trong quá trình tiến hóa của khủng long và dực long: tổ tiên của nhóm này có thân bọc giáp, nhưng sau đó đặc tính này biến mất rồi tái xuất hiện một cách độc lập nhiều lần ở các nhóm khủng long chuyên biệt như giáp long, kiếm long...

"Chúng ta chỉ mới bắt đầu hiểu rằng có rất nhiều sinnh vật giống khủng long trên khắp hành tinh từ rất lâu trước khi khủng long xuất hiện," theo Sterling Nesbitt, phó giáo sư ngành khoa học trái đất tại Đại học Công nghệ Virginia kiêm cộng sự nghiên cứu Ngành Cổ sinh vật học tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hoa Kỳ, tác giả chính của nghiên cứu nói trên. "Khủng long là những kẻ sinh sau đẻ muộn trong số các loài bò sát Kỷ Tam Điệp. Chúng xuất hiện khá lâu sau khi nhiều loài bò sát giống khủng long đã đứng vững trên hành tinh của chúng ta."

Thằn lằn chúa (Archosauria) là nhóm bò sát được chia làm hai nhánh lớn: nhánh chim (bird-line), bao gồm dực long và khủng long, kể cả khủng long hiện đại (tức là chim); và nhánh cá sấu (crocodilian-line), bao gồm cá sấu, cá sấu mõm ngắn, cá sấu caiman và cá sấu mõm dài Ấn Độ. Loài thằn lằn chúa mới được phát hiện, với danh pháp là Mambachiton fiandohana, là thành viên phân nhánh sớm nhất của nhánh chim trong quá trình tiến hóa của các loài thằn lằn chúa.

Phục dựng hình dạng tương đối của Mambachiton fiandohana. Nguồn: Nesbitt et al.

Hóa thạch Mambachiton fiandohana có niên đại 235 triệu năm, được tìm thấy vào năm 1997 tại Madagascar trong cuộc khai quật của nhóm nghiên cứu do John Flynn, một chuyên gia của Bảo tàng Field, đứng đầu với sự hợp tác chặt chẽ của các nhà khoa học, sinh viên từ Đại học Antananarivo ở Madagascar.

"Khám phá này khẳng định tầm quan trọng của dữ liệu hóa thạch từ nam bán cầu trong việc tìm hiểu giai đoạn quan trọng này của Kỷ Tam Điệp, khi khủng long xuất hiện lần đầu tiên," Flynn nói. "Khoảng thời gian này có rất ít thông tin ở những nơi khác trên thế giới, cho thấy giá trị to lớn của sự hợp tác nghiên cứu và giáo dục kéo dài 1/4 thế kỷ giữa Madagascar với Mỹ hướng tới việc thúc đẩy hiểu biết khoa học."

Là một tổ tiên đi bằng bốn chân, có cái đuôi dài của khủng long và dực long, Mambachiton được ước tính có chiều dài 1,5-2m, nặng khoảng 10-20kg. Điều bất ngờ là loài vật này có một loạt những tấm sừng được gọi là vảy sừng (osteoderm) bảo vệ sống lưng của nó. Mặc dù vảy sừng rất phổ biến ở cá sấu và các họ hàng của chúng thì ở nhánh chim, điều này rất hiếm gặp, với những ngoại lệ như giáp long (ankylosaur), kiếm long (stegosaur), một số loài sauropod thuộc nhánh Titanosauria và ít nhất một loài theropod.

Phần sống lưng hóa thạch và vảy sừng bao phủ phía trên của Mambachiton fiandohana. Nguồn: Nesbitt et al.

Mambachiton là bằng chứng khá chắc chắn rằng tổ tiên của nhánh chim có thân bọc giáp. Phần giáp thân này đã biến mất trong quá trình tiến hóa của khủng long và dực long nhưng sau đó tái xuất hiện vài lần một cách độc lập ở khủng long.

"Sự biến mất và tái xuất hiện của bộ giáp là một phương diện quan trọng trong câu chuyện tiến hóa của khủng long - điều đó giúp giải phóng chúng khỏi những giới hạn cơ sinh học của cơ thể từng có ở những loài thằn lằn chúa tổ tiên và nhiều khả năng góp phần vào sự thay đổi cơ chế vận động khi khủng long đa dạng hóa để thích nghi với một loạt điều kiện sinh thái và hình thái cơ thể phức tạp khác nhau," theo đồng tác giả Christian Kammerer.

"Mambachiton chứng minh rằng việc giữ lại các đặc tính của tổ tiên hay tiếp nhận những đặc tính mới phụ thuộc vào sự tương tác bên trong hệ sinh thái," theo Lovasoa Ranivoharimanana, đồng trưởng nhóm của dự án đến từ Đại học Antananarivo. "Khi một đặc điểm thật sự cần thiết, nó sẽ được giữ lại, nhưng khi nó không còn hữu dụng nữa thì sẽ biến mất."