CÓ THẬT LÀ SÓI KHỔNG LỒ ĐÃ ĐƯỢC HỒI SINH?

[Mê Khủng Long] Hôm 7/4, công ty công nghệ sinh học Colossal Biosciences bất ngờ công bố hồi sinh thành công loài chó sói khổng lồ huyền thoại Aenocyon dirus ("dire wolf"). Thực hư câu chuyện này ra sao?

LOÀI SÓI HUYỀN THOẠI

Nếu các bạn là một fan của loạt phim Trò chơi vương quyền - Game of Thrones, chắc hẳn các bạn sẽ biết đến những con sói khổng lồ, tiếng Anh gọi là "dire wolf". Chúng là loài vật gắn liền với gia tộc Stark, đại diện cho sức mạnh, sự trung thành và đặc điểm của từng thành viên trong gia đình. Mỗi con sói được gắn kết với một thành viên trong gia tộc, phản ánh tính cách và hành trình của họ. Sói khổng lồ không chỉ là thú nuôi, mà còn là một phần không thể thiếu trong câu chuyện, thể hiện mối liên kết sâu sắc giữa con người và thiên nhiên. Vai trò của chúng cũng nhấn mạnh sự mất mát, hy sinh, và cả sức mạnh của gia đình Stark trong cuộc đấu tranh quyền lực.

Những con sói khổng lồ trong Game of Thrones được thiết kế để gây ấn tượng mạnh mẽ và mang đậm vẻ oai nghiêm, thần thoại. Chúng có kích thước lớn hơn đáng kể so với sói thường, thể hiện sự vượt trội cả về thể chất và sự đáng gờm. Bộ lông của chúng dày và có màu sắc khác nhau tùy thuộc vào từng con sói, tạo sự đa dạng và độc đáo. Ví dụ, Ghost (sói của Jon Snow) có bộ lông trắng tuyệt đẹp, trong khi các con sói khác có màu xám hoặc sẫm hơn. Chúng có cái đầu rộng, đôi mắt sắc bén và di chuyển hết sức nhanh nhẹn. 

Sói khổng lồ (dire wolf) là những sinh vật có tính biểu tượng trong loạt phim Game of Thrones.

Tuy nhiên, sói khổng lồ không chỉ là một loài vật giả tưởng hay chỉ có trong thần thoại. Chúng là một loài sói có thật. Trong thực tế, sói khổng lồ, với danh pháp khoa học đầy đủ là Aenocyon dirus, là một loài động vật có thật từng sinh sống tại châu Mỹ trong Thế Cánh Tân. Với kích thước lớn hơn rất nhiều so với loài sói xám hiện đại, sói khổng lồ là biểu tượng của sức mạnh hoang dã trong kỷ băng hà. Chúng được cho là có thân hình cơ bắp, đầu rộng, hàm khỏe và răng lớn, giúp chúng săn bắt những loài thú lớn thời kỳ này, bao gồm ngựa hoang, bò rừng khổng lồ, lạc đà cổ xưa và thậm chí cả voi ma mút.

Chúng có quan hệ họ hàng với sói xám hiện đại, nhưng không phải là tổ tiên trực tiếp của sói xám hiện đại, mà thuộc một nhánh tiến hóa hoàn toàn khác. Dữ liệu di truyền cho thấy chúng đã phân nhánh với tổ tiên của sói cũng như chó nhà vào khoảng 5,7 triệu năm trước. So với sói xám hiện đại, sói khổng lồ lớn hơn, với kích thước trung bình đã tương đương với những con sói xám hiện đại lớn nhất, nặng từ 60-68kg. Không chỉ vậy, chúng còn có răng lớn hơn, với khả năng xé thịt tốt hơn và lực cắn tại răng nanh mạnh hơn bất kỳ loài sói nào còn tồn tại. 

Sói khổng lồ được ghi nhận tồn tại từ giai đoạn Cánh Tân muộn cho đến đầu Thế Toàn Tân, khoảng 125.000-10.000 năm trước. Ban đầu, do sự giống nhau về cấu trúc xương, các nhà khoa học cho rằng sói khổng lồ là một loài khác nằm trong chi Chó và do đó có quan hệ rất gần với sói xám ngày nay. Tuy nhiên, những nỗ lực chiết xuất ADN từ các di cốt sói khổng lồ có niên đại 13.000 đến 50.000 năm trước đã giúp các nhà khoa học xác định rằng chúng đã thật sự phân nhánh rất sớm từ một tổ tiên chung với sói xám hiện đại và các loài cho khác, cách đây khoảng 5,7 triệu năm trước. Những đặc điểm tương tự về mặt hình thái giữa sói khổng lồ và sói xám được cho là kết quả của tiến hóa hội tụ. Hơn nữa, mặc dù giữa các thành viên trong tông Chó dạng sói thường có sự lai giống với nhau, tuy nhiên thông qua phân tích ADN thu thập được của sói khổng lồ, các nhà khoa học nhận thấy chúng rất độc lập về mặt di truyền với sói xám và sói đồng cỏ, tức coyote, những loài chó dạng sói còn tồn tại ở Bắc Mỹ ngày nay. Điều đó cho thấy sói khổng lồ đã tiến hóa độc lập với các loài này trong một khoảng thời gian rất dài và giữa chúng không có sự lai giống với nhau.

Bộ xương của sói khổng lồ (phải) so với sói xám (trái).

Trong sự kiện tuyệt chủng kỷ đệ tứ bắt đầu diễn ra cách đây khoảng 12.700 năm trước, sự biến mất của các loài con mồi đối với sói khổng lồ được cho là nguyên nhân quan trọng khiến loài sói to lớn này tuyệt chủng. Do sở hữu chế độ ăn chuyên biệt, tập trung vào những con mồi là loài ăn cỏ lớn nên chúng không thể thích nghi tốt bằng những người họ hàng có chế độ ăn đa dạng hơn, chẳng hạn như sói xám hay sói đồng cỏ. Chúng ta chỉ biết đến sự tồn tại của sói khổng lồ qua lượng di cốt rất phong phú được tìm thấy tại Bắc Mỹ và Nam Mỹ, trong đó nhiều nhất là bộ sưu tập được khai quật từ các hố nhựa đường tại La Brea, Los Angeles. Chúng cũng xuất hiện trong các tác phẩm nghệ thuật như loạt tiểu thuyết A Song of Ice and Fire cũng như loạt phim chuyển thể sau đó.

HỌ ĐÃ HỒI SINH SÓI KHỔNG LỒ NHƯ THẾ NÀO?

Ngày 7 tháng Tư năm 2025, cái tên sói khổng lồ bỗng trở thành một hiện tượng được nhiều kênh truyền thông nhắc đến khi công ty công nghệ sinh học Colossal Biosciences tuyên bố, họ đã hồi sinh được loài sói huyền thoại này bằng công nghệ di truyền tiên tiến, với kết quả là ba con sói lần lượt mang tên Romulus, Remus và Khaleesi. Hai con đực Romulus và Remus được đặt tên theo cặp anh em sinh đôi đã lập ra thành Rome trong truyền thuyết, trong khi con cái Khaleesi được đặt tên để tôn vinh nhân vật Daenerys Targaryen trong Trò chơi Vương quyền. Họ đã làm điều đó như thế nào?

Hai con sói con Romulus và Remus.

Theo thông tin từ báo chí, các nhà khoa học của Colossal Biosciences đã chiết xuất và giải mã ADN từ một chiếc răng 13.000 năm tuổi ở Ohio và một hộp sọ 72.000 năm tuổi ở Idaho. Sau khi giải mã bộ gen của sói khổng lồ, họ đối chiếu với bộ gen của sói xám hiện đại và xác định 14 gen chủ chốt trong tế bào tiền thân nội mô của sói xám mà họ có thể viết lại để thể hiện 20 đặc điểm của sói khổng lồ, trong đó có 15/20 là trực tiếp dựa vào bộ gen của sói khổng lồ, còn 5 đặc điểm còn lại là để tạo ra bộ lông có màu sáng. Vậy là họ cô lập các tế bào tiền thân nội mô từ các mẫu máu của sói xám, sau đó sử dụng công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR để chỉnh sửa 14 gen đã xác định. Các nhân tế bào đã được chỉnh sửa được chuyển vào các tế bào trứng đã loại bỏ nhân, sau đó phát triển thành phôi trong điều kiện phòng thí nghiệm. Từ 45 tế bào trứng được chỉnh sửa, ba phôi khả thi đã được cấy ghép thành công vào các con chó mẹ thay thế. Vì vậy, hoàn toàn không giống như các chúng ta nghĩ về hai chữ hồi sinh, các nhà khoa học của Colossal Biosciences không hề nhân bản vô tính hay cấy gen của sói khổng lồ vào gen của sói xám, mà chỉ đơn thuần chỉnh sửa gen của sói xám để dẫn đến những thay đổi ngoại hình mà họ cho là giống với sói khổng lồ.

Những con chó mẹ thay thế là các nòi chó nhà được chọn dựa trên sức khỏe tổng quát tốt và kích thước đủ lớn để phù hợp với kích thước của các chú sói khổng lồ non. Thai kỳ của chúng được giám sát liên tục bằng siêu âm hàng tuần, và cả ba ca sinh đều diễn ra bằng cách mổ lấy thai theo kế hoạch để giảm thiểu các biến chứng. Kết quả là hai chú sói đực Romulus và Remus ra đời vào tháng 10/2024 và Khaleesi ra đời vào tháng 1/2025. Colossal Biosciences cho biết chúng phát triển khá tốt, đã bắt đầu tập hú từ lúc 5 tuần tuổi và đã đạt cân nặng ấn tượng 36,3kg khi ở 6 tháng tuổi. Dự kiến hai con đực có thể dài 183cm và nặng 68kg khi trưởng thành đầy đủ.

HOÀI NGHI CỦA CÁC NHÀ KHOA HỌC VÀ DƯ LUẬN

Mặc dù ba chú sói con có ngoại hình rất ấn tượng với bộ lông trắng muốt như con sói Ghost trong Trò chơi Vương quyền, nhưng nhiều nhà khoa học phản bác tuyên bố hồi sinh sói khổng lồ của Colossal Biosciences. Những người như nhà động vật học Philip Seddon và nhà cổ sinh vật học Nic Rawlence cho rằng Romulus, Remus và Khaleesi thực chất chỉ là những con sói xám biến đổi gen để có ngoại hình "giống" sói khổng lồ, thậm chí màu lông trắng cũng chưa chắc là màu lông thật của sói khổng lồ, mà chỉ mô phỏng lại màu lông của con sói Ghost trong Game of Thrones như một cách để tạo hiệu ứng truyền thông. Rawlence khẳng định, ADN thu thập được từ di cốt của sói khổng lồ quá rời rạc để có thể nhân bản sinh học, và việc chỉnh sửa chỉ 14 gen của sói xám không đủ để tạo ra một con sói khổng lồ đúng nghĩa, bởi chúng cách nhau đến gần 6 triệu năm tiến hóa. 

Sói khổng lồ (lông màu cam) từng tồn tại cùng một môi trường với sói xám, nhưng chúng thuộc những chi Chó dạng sói hoàn toàn khác nhau. Tranh của Mauricio Anton.

Nhiều nhà khoa học cũng lên tiếng quan ngại rằng, việc coi ba chú sói con này là những con sói khổng lồ được hồi sinh sẽ khiến mọi người hiểu sai về việc bảo tồn đa dạng sinh học. Sự xuất hiện của chúng không có nghĩa là chúng ta đã nắm trong tay khả năng hồi sinh những loài đã tuyệt chủng một cách đúng nghĩa, và cách tốt nhất để bảo tồn đa dạng sinh học vẫn là giữ gìn những loài còn sống sót. 

Là một người theo dõi Colossal Biosciences và các dự án của họ từ lâu thì bản thân Dinoman thấy có vài điểm khá là "cấn" trong sự kiện hồi sinh sói khổng lồ này. 

Thứ nhất, trước ngày 7 tháng Tư, trong các dự án của Colossal Biosciences, chúng ta chưa từng nghe thấy việc họ đang dự định hồi sinh sói khổng lồ. Các dự án ban đầu của Colossal Biosciences chỉ bao gồm voi ma mút lông xoăn, chó sói Tasmania và chim dodo. Nhưng bằng một cách bất ngờ nào đó, sói khổng lồ lại trở thành loài tiền sử đã tuyệt chủng đầu tiên được "hồi sinh" (theo định nghĩa của Colossal Biosciences).

Thứ hai, tại sao lại là sói khổng lồ? Đây là một điều khá khó hiểu vì so với ba loài nằm trong các dự án đã được công bố của Colossal Biosciences, về mặt lý thuyết thì chó sói khổng lồ dường như khó hồi sinh hơn nhiều vì thời gian tuyệt chủng lâu hơn, ít các mẫu vật nguyên vẹn và có chất lượng tốt... Các mẫu ADN của chó sói khổng lồ được thu thập lấy từ một chiếc răng 13.000 năm tuổi và một hộp sọ 72.000 năm tuổi, trong khi các loài kia có những mẫu vật tương đối nguyên vẹn, còn cả da, thịt và lông. 

Romulus, Remus và Khaleesi không phải là sói khổng lồ. Chúng chỉ là những con sói xám chỉnh sửa gen để có ngoại hình trông giống sói khổng lồ.

Thứ ba, tại sao chỉ là 14 gen để đổi lấy 20, hay chính xác hơn là 15 đặc điểm ngoại hình của sói khổng lồ? 14 gen có đủ để tạo nên sự khác biệt khiến những con sói xám này trở thành sói khổng lồ, một người họ hàng đã tách khỏi chúng với khoảng thời gian lên đến 5,7 triệu năm trước hay không? Được biết, với dự án voi ma mút lông xoăn, các nhà khoa học của Colossal Biosciences dự kiến phải chỉnh sửa đến 85 gen mới có thể hy vọng tạo ra một phiên bản voi ma mút thời hiện đại từ voi châu Á. 14 có vẻ là một con số quá ít để khẳng định rằng, đó là những con sói khổng lồ thật sự.

CHIÊU TRUYỀN THÔNG CỦA COLOSSAL BIOSCIENCES?

Cần biết rằng, kể từ khi thành lập vào năm 2021, Colossal Biosciences đã có những bước phát triển thần tốc về vốn và định giá khi liên tục huy động được số tiền khủng từ các nhà đầu tư và đạt mức định giá lên đến 10 tỷ đô-la vào tháng Một năm 2025. Tuy đây là một tin mừng về mặt tài chính, nhưng cũng là một áp lực không nhỏ dành cho đội ngũ sáng lập và quản trị công ty. Đương nhiên là họ cần có cái gì đó để báo cáo với các nhà đầu tư rằng mọi việc vẫn đang tiến triển tốt, nhưng có vẻ như các dự án gốc cần nhiều thời gian hơn để có thể đạt những cột mốc mới. Do đó, có nhiều dấu hiệu cho thấy, việc hồi sinh sói khổng lồ là một dự án vội vàng và mang tính chất "chữa cháy" của Colossal Biosciences hơn là một dự án đã được lên kế hoạch kỹ càng từ ban đầu. Chó sói hiện đại và sói khổng lồ được chọn vì chúng có sự tương đồng rất lớn về mặt hình thái học do tiến hóa hội tụ, thế nên việc tạo ra những con chó sói "trông giống" sói khổng lồ về mặt ngoại hình sẽ dễ dàng và nhanh chóng hơn các dự án gốc. Rất có thể, đây là cách để Colossal Biosciences trấn an các nhà đầu tư rằng những nỗ lực của họ vẫn đang diễn ra tốt đẹp. 

Tất nhiên, không thể phủ nhận rằng việc chỉnh sửa gen của sói xám để tạo ra những đặc điểm ngoại hình mong muốn, ở đây là giống một loài đã tuyệt chủng từ thời tiền sử vẫn là một thành tựu đáng chú ý, nhưng trong khoa học, định nghĩa "loài" tương đối chặt chẽ và ba chú sói con kia không thể đại diện cho một loài hoàn toàn riêng biệt với loài gốc của chúng, và không thể nói chúng ta đã hồi sinh được một loài. Đây có lẽ chỉ là một động thái mang nặng tính truyền thông của Colossal Biosciences, vừa trấn an các nhà đầu tư, vừa khiến tên tuổi của họ được dư luận và công chúng chú ý đến nhiều hơn. Dù sao đi nữa, Dinoman hy vọng rằng Colossal Biosciences vẫn sẽ theo đuổi những dự án ban đầu của họ và đạt được những thành tựu mới, thực chất hơn trong hành trình đảo ngược sự tuyệt chủng.