BÍ ẨN VỀ LONGISQUAMA ĐƯỢC GIẢI MÃ NHỜ MỘT NGƯỜI HỌ HÀNG MỚI PHÁT HIỆN

[Mê Khủng Long] Vào ngày 23 tháng Bảy năm 2025, một nhóm các nhà cổ sinh vật học đã công bố trên tập san Nature một nghiên cứu mới về loài bò sát cổ đại có tên Mirasaura grauvogeli, có niên đại khoảng 247 triệu năm. Hóa thạch của loài này không chỉ đặc biệt bởi hình thái hiếm gặp mà còn giúp giải mã một bí ẩn kéo dài liên quan đến loài Longisquama insignis, từng được mô tả từ năm 1970.

Hai mẫu vật gốc của Mirasaura được thu thập từ năm 1939 tại Đông Bắc Pháp. Ban đầu, các nhà nghiên cứu cho rằng đó là xương cá hoặc cánh côn trùng. Đến năm 2019, khi Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Stuttgart tiếp nhận và đánh giá lại, các chuyên gia mới xác định đây là một loài bò sát sở hữu cấu trúc giống "cánh buồm" mọc từ lưng.

Phục dựng ngoại hình của Mirasaura grauvogeli. Tranh của Gabriel Ugueto.

Phát hiện này có liên hệ chặt chẽ đến Longisquama, sinh vật từng khiến cộng đồng khoa học tranh luận gay gắt về hình thái lưng của nó. Mẫu vật Longisquama được bảo quản kém và từng bị xử lý bằng hóa chất, khiến việc phân tích cấu trúc trở nên phức tạp. Với hóa thạch Mirasaura được bảo quản tốt hơn, các nhà nghiên cứu lần đầu tiên xác nhận rằng hai loài này có quan hệ họ hàng gần và thuộc nhóm bò sát cổ đại Drepanosauromorpha.

Nhóm Drepanosauromorpha bao gồm nhiều loài bò sát Kỷ Tam Điệp có hình dạng dị biệt như đầu thuôn như chim, cơ thể linh hoạt như tắc kè, và một số loài thậm chí còn có móng vuốt ở cuối đuôi. Cấu trúc lưng của Mirasaura và Longisquama cho thấy rằng các loài khác cùng nhóm có thể cũng sở hữu đặc điểm tương tự, dù rất ít hóa thạch mô mềm được ghi nhận.

Cấu trúc lưng của Mirasaura không phải là lông vũ thật sự hay vảy thông thường. Thay vào đó, nó có hình dạng gợn sóng giống tấm bìa carton, với phần mô chứa các hạt melanosome. Đây là các hạt sắc tố tương tự như ở lông chim, chứ không giống da của bò sát hiện đại, gợi ý rằng cấu trúc này có thể mang màu sắc và phục vụ cho giao tiếp thị giác.

Một mẫu vật Mirasaura grauvogeli.

Kích thước của "cánh buồm" gần bằng chiều dài cơ thể của Mirasaura, chứng tỏ rằng nó có thể đóng vai trò quan trọng về chức năng sinh học, chứ không đơn thuần để trang trí. Với bằng chứng về phân bố sắc tố, các nhà nghiên cứu cho rằng đây là cơ quan biểu hiện dùng để thu hút hoặc cảnh báo đồng loại, thay vì được dùng để bay hoặc điều hòa nhiệt độ.

Kỷ Tam Điệp là giai đoạn mà động vật có xương sống trên cạn phát triển đa dạng về cấu trúc ngoài da, từ vảy bò sát cho đến lông chim nguyên thủy. Việc Mirasaura có cấu trúc mô mềm đặc biệt cho thấy khả năng phát sinh của các cơ quan biểu hiện ở động vật cổ đại phức tạp hơn nhiều so với dự đoán, làm nổi bật vai trò tiến hóa linh hoạt của da trong việc hình thành các đặc điểm sinh học như sừng, vảy, mào và tuyến.

Từ các dữ liệu phục dựng, Mirasaura được mô tả như bò sát sống trên cây, săn mồi là côn trùng, với "cánh buồm" lớn trên lưng đóng vai trò như cờ hiệu màu sắc. Dù hình thái kỳ lạ, loài này phản ánh mức độ đa dạng về hình thái và hành vi ở động vật thời kỳ tiền sử mà trước đây chưa từng được ghi nhận rõ.

Khám phá này cho thấy hóa thạch không chỉ giúp xác định niên đại mà còn có thể làm sáng tỏ các giả thuyết tiến hóa lâu đời. Ngoại hình của sinh vật cổ đại, vốn từng được suy luận chủ yếu từ xương cốt, hóa ra lại có thể phức tạp hơn nhiều khi có thêm dữ liệu từ mô mềm. Mirasaura là minh chứng sống động rằng, dưới ánh nắng của Kỷ Tam Điệp, đã từng có những sinh vật biết cách "khoe sắc" và giao tiếp bằng thị giác phức tạp từ hàng trăm triệu năm trước.

Nguồn: Riley Black, "This Surprising Ancient Reptile Had a Colorful, Corrugated Sail on Its Back. New Research Suggests It Was Used to Communicate" / Smithsonian Magazine.