NGHIÊN CỨU MỚI CHO THẤY MỘT SỐ KHỦNG LONG PHI ĐIỂU TỪNG BIẾT BAY, NHƯNG ĐÃ ĐÁNH MẤT KHẢ NĂNG NÀY

Một nghiên cứu mới từ Đại học Tel Aviv cho thấy một số loài khủng long có lông vũ từng có khả năng bay nhưng sau đó đã mất đi khả năng này, hé lộ sự phức tạp trong quá trình tiến hóa của khả năng bay ở các loài khủng long cận điểu lẫn khủng long điểu sau này.

Hóa thạch Anchiornis còn bảo quản tốt màu sắc của lông vũ.

Các nhà khoa học thuộc Trường Động vật học và Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Steinhardt (Đại học Tel Aviv) vừa công bố kết quả nghiên cứu về hóa thạch khủng long có lông vũ được bảo tồn nguyên vẹn. Nhóm nghiên cứu phát hiện rằng loài khủng long Anchiornis, sống cách đây khoảng 160 triệu năm, đã mất khả năng bay dù sở hữu cấu trúc lông vũ đầy đủ. Đây là một phát hiện hiếm hoi, mang lại cái nhìn mới về sự tiến hóa của khả năng bay ở khủng long và chim hiện đại.

Theo tiến sĩ Yosef Kiat, chuyên gia nghiên cứu về lông chim, dòng dõi khủng long tách khỏi các loài bò sát khác cách đây khoảng 240 triệu năm. Sau đó, nhiều loài khủng long phát triển lông vũ, một cấu trúc hữu cơ nhẹ, bền, chủ yếu phục vụ cho việc bay và giữ nhiệt. Khoảng 175 triệu năm trước, nhóm khủng long có lông vũ Pennaraptora xuất hiện, được coi là tổ tiên của chim ngày nay.

Trong nghiên cứu này, chín mẫu hóa thạch Anchiornis từ miền đông Trung Quốc đã được phân tích. Các mẫu này đặc biệt quý hiếm vì vẫn giữ nguyên màu sắc lông cánh: trắng với chấm đen ở đầu. Nhờ điều kiện hóa thạch đặc biệt, hàng trăm mẫu tương tự cũng được bảo tồn cùng lông vũ nguyên vẹn.

Phục dựng ngoại hình của Anchiornis.

Điểm then chốt của nghiên cứu nằm ở quá trình thay lông (molting). Theo tiến sĩ Kiat, chim có khả năng bay thường thay lông theo trình tự chặt chẽ, đảm bảo sự cân đối giữa hai cánh để duy trì khả năng bay. Ngược lại, những loài không bay có quá trình thay lông ngẫu nhiên và bất đối xứng. Bằng cách quan sát các chấm đen trên lông mới mọc, nhóm nghiên cứu nhận thấy quá trình thay lông của Anchiornis diễn ra không theo trật tự, cho thấy chúng không thể bay.

Phát hiện này được đánh giá là đặc biệt quan trọng, bởi nó không chỉ dựa trên cấu trúc xương hay hình thái cơ thể, mà còn khai thác thông tin từ màu sắc và sự sắp xếp của lông vũ. Đây là bằng chứng chức năng hiếm hoi cho thấy một loài khủng long có lông nhưng không có khả năng bay.

Nghiên cứu cũng gợi mở rằng tiến hóa của khả năng bay ở khủng long và chim không phải là một quá trình tuyến tính. Một số loài có thể đã phát triển khả năng bay cơ bản, nhưng sau đó lại mất đi khi điều kiện môi trường thay đổi, tương tự như trường hợp chim đà điểu hay chim cánh cụt ngày nay.

Tiến sĩ Kiat kết luận: “Quá trình thay lông tưởng chừng chỉ là chi tiết kỹ thuật nhỏ, nhưng khi được phân tích trong hóa thạch, nó có thể thay đổi toàn bộ cách chúng ta hiểu về nguồn gốc của khả năng bay. Anchiornis nay đã gia nhập danh sách những loài khủng long có lông nhưng không biết bay, cho thấy sự đa dạng và phức tạp trong tiến hóa của đôi cánh”.

Nghiên cứu này được công bố trên tạp chí Communications Biology tháng Mười hai năm 2025, với sự hợp tác của các nhà nghiên cứu từ Israel, Trung Quốc và Hoa Kỳ.