CHROMEORNIS FUNKYI: LOÀI CHIM CỔ ĐẠI TỬ VONG VÌ 800 HÒN ĐÁ MẮC KẸT TRONG CỔ HỌNG?

Một hóa thạch chim nhỏ sống cách đây khoảng 120 triệu năm vừa được công bố đã thu hút sự chú ý đặc biệt của giới khoa học. Cá thể này được tìm thấy với hơn 800 viên đá nhỏ mắc kẹt trong cổ họng, dẫn đến cái chết do nghẹt thở, một hiện tượng chưa từng được ghi nhận trước đó trong dữ liệu hóa thạch.

Hóa thạch Chromeornis funkyi, được tìm thấy với khoảng 800 viên đá mắc kẹt trong cổ họng.

Mẫu vật được phát hiện tại Bảo tàng Thiên Dụ ở tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Nhà cổ sinh vật học Jingmai O’Connor, phụ trách bộ sưu tập bò sát hóa thạch tại Bảo tàng Field ở Chicago, Mỹ, là người đầu tiên nhận ra đây là một loài mới khi khảo sát bộ sưu tập khổng lồ của bảo tàng.

Hóa thạch có kích thước tương đương một con chim sẻ hiện đại, nhưng lại sở hữu những chiếc răng lớn ở đầu mỏ, tương tự chi chim hóa thạch Longipteryx. Sự kết hợp này cho thấy đây là một loài chưa từng được mô tả trước đó, thuộc nhóm chim Enantiornithes.

Khi quan sát dưới kính hiển vi, O’Connor phát hiện một khối đá bất thường nằm trong thực quản, sát xương cổ. Đây là hiện tượng chưa từng được ghi nhận ở bất kỳ hóa thạch động vật nào, khiến các nhà nghiên cứu đặc biệt quan tâm.

Để làm rõ, nhóm nghiên cứu đã tiến hành chụp CT và so sánh với các loài chim hóa thạch có dạ dày cơ chứa đá. Kết quả cho thấy số lượng đá trong mẫu vật mới vượt xa mức bình thường, và nhiều viên thậm chí không phải đá thật mà là các hạt đất sét nhỏ. Số lượng tổng cộng đếm được lên đến khoảng 800 viên.

Theo phân tích, khối đá này không phải là đá dạ dày (gastrolith) dùng để nghiền thức ăn như ở gà hay một số loài chim khác. Điều đó loại trừ khả năng chim nuốt đá để hỗ trợ tiêu hóa, vốn là hành vi phổ biến ở nhiều loài.

Phục dựng ngoại hình của Chromeornis funkyi. Tranh của Sunny Dror.

Các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng cá thể này có thể đã bị bệnh, dẫn đến hành vi bất thường là nuốt quá nhiều đá. Khi cố gắng nôn ra, khối đá quá lớn đã mắc kẹt trong thực quản, gây nghẹt thở và tử vong.

Việc xác định nguyên nhân cái chết cụ thể của một cá thể hóa thạch là điều rất hiếm. Trường hợp này cung cấp bằng chứng hiếm hoi về cái chết trực tiếp của một loài chim cổ đại, giúp giới nghiên cứu hiểu rõ hơn về hành vi và sinh lý của chúng.

Loài chim mới được đặt tên Chromeornis funkyi, lấy cảm hứng từ ban nhạc điện tử Chromeo mà O’Connor yêu thích. Đây cũng là cách gợi nhắc đến mối liên hệ giữa chim và âm nhạc, vốn là đặc điểm nổi bật của nhóm động vật này.

Chromeornis thuộc nhóm chim Enantiornithes – nhóm chim tiền sử phổ biến nhất trong Kỷ Phấn trắng. Tuy nhiên, toàn bộ nhóm này đã tuyệt chủng sau sự kiện thiên thạch 66 triệu năm trước, chỉ còn lại nhánh dẫn tới chim hiện đại.

Theo O’Connor, việc nghiên cứu sự thành công và thất bại của các loài chim cổ đại có thể giúp hiểu rõ hơn về nguyên nhân dẫn đến tuyệt chủng, từ đó hỗ trợ công tác bảo tồn trong bối cảnh khủng hoảng sinh thái hiện nay.

Nghiên cứu chi tiết đã được đăng tải trên tạp chí Palaeontologica Electronica năm 2025, khẳng định Chromeornis funkyi là một loài chim nhỏ thuộc họ Longipterygidae, với đặc điểm độc đáo là khối đá bất thường trong cổ họng, minh chứng hiếm hoi về cái chết của một cá thể trong hồ sơ hóa thạch.