PHÁT HIỆN LOÀI KHỦNG LONG THỨ HAI CÓ THANH QUẢN HÓA THẠCH!

[Mê Khủng Long] Pulaosaurus là một chi khủng long hông chim thuộc nhóm Neornithischia có niên đại Jura giữa (165-154 triệu năm trước), với hóa thạch được tìm thấy từ Hệ tầng Thiều Kế Sơn, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc. Chi này hiện chỉ có một loài duy nhất, P. qinglong. Đặc biệt hơn, mẫu định danh của Pulaosaurus là trường hợp hóa thạch khủng long phi điểu thứ hai có bảo tồn một phần thanh quản hóa thạch, gợi lên khả năng chúng có khả năng phát ra tiếng kêu giống như chim!

Mẫu định danh của Pulaosaurus.

Mẫu định danh của Pulaosaurus, ký số IVPP V30936, là một bộ xương gần như hoàn chỉnh của một cá thể chưa trưởng thành hoàn toàn, dài khoảng 72,2cm. Nó còn có những xương thường không được bảo quản ở các hóa thạch khủng long khác, bao gồm xương móng ngựa (hyoid bone) và thanh quản đã hóa xương (ossified larynx).

Danh pháp Pulaosaurus qinglong được các nhà cổ sinh vật học Dương Vân Phong, James L. King và Từ Tinh thành lập vào năm 2025 để mô tả mẫu vật đặc biệt này. Tên chi Pulaosaurus lấy từ tên một con rồng trong thần thoại Trung Quốc là Bồ Lao (Pulao), vốn được biết đến với khả năng phát ra tiếng kêu rất lớn, ngụ ý về khả năng phát ra âm thanh của Pulaosaurus. Tên chi qinglong có nghĩa là "thanh long", đặt theo tên huyện Thanh Long của tỉnh Hà Bắc.

Từ trước đến nay, việc nghiên cứu về khả năng tạo ra âm thanh của khủng long là rất khó khăn do các bộ phận đảm nhiệm chức năng này thường không hóa thạch. Trước Pulaosaurus, người ta từng chỉ tìm thấy thanh quản hóa thạch ở một mẫu vật khủng long phi điểu thuộc loài Pinacosaurus grangeri, có niên đại Phấn Trắng muộn. Pulaosaurus qinglong là trường hợp thứ hai, nhưng có niên đại cổ hơn nhiều so với Pinacosaurus grangeri. Nghiên cứu cả hai mẫu vật này, các nhà cổ sinh vật học nhận thấy chúng có những nét tương đồng với cả thanh quản của chim, cho thấy khả năng tạo ra âm thanh như ở chim của khủng long phi điểu đã tiến hóa từ rất sớm. Thậm chí, cả Pinacosaurus lẫn Pulaosaurus đều không thuộc nhóm có quan hệ gần với chim (chúng thuộc nhánh Ornithischia, trong khi chim thuộc nhánh Saurischia), càng cho thấy tiếng kêu của chim có nguồn gốc sâu xa hơn nhiều trong gia phả của dòng dõi khủng long.

Trong phân tích phát sinh loài, Pulaosaurus được xếp vào nhóm khủng long hông chim mới (Neornithischia) và là một trong những chi gần gốc nhất của nhóm này, cùng với những cái tên như Agilisaurus (Trung Quốc) và Minimocursor (Thái Lan).