TÌM THẤY LOÀI BÒ SÁT KỶ JURA VỪA GIỐNG RẮN, VỪA GIỐNG THẰN LẰN

Các nhà cổ sinh vật học vừa phát hiện một loài bò sát Kỷ Jura có đặc điểm giải phẫu gây tranh cãi, làm mờ ranh giới giữa rắn và thằn lằn. Loài này được đặt tên là Breugnathair elgolensis, có nghĩa là “rắn giả Elgol”, nhằm vinh danh địa danh Elgol trên đảo Skye, Scotland, nơi hóa thạch được tìm thấy.

Phục dựng ngoại hình của Breugnathair elgolensis. Tranh của Mick Ellison.

Breugnathair elgolensis sống cách đây khoảng 167 triệu năm và sở hữu tổ hợp đặc điểm chưa từng thấy: hàm giống rắn, răng cong móc như trăn hiện đại, nhưng lại có thân ngắn và chi hoàn chỉnh như thằn lằn. Đây là một trong những mẫu hóa thạch thằn lằn cổ đại hoàn chỉnh nhất từng được phát hiện. Theo nhóm nghiên cứu, loài này thuộc về một nhóm bò sát ăn thịt đã tuyệt chủng có tên Parviraptoridae, trước đây chỉ được biết đến qua các mảnh hóa thạch rời rạc.

Trước đây, các nhà cổ sinh vật học từng phát hiện những mảnh xương mang đặc điểm răng giống rắn nằm gần các mảnh xương có hình thái giống tắc kè, và cho rằng chúng thuộc về hai loài khác nhau. Tuy nhiên, nghiên cứu mới đã bác bỏ giả thuyết đó, chứng minh rằng các đặc điểm này cùng tồn tại trong một cá thể duy nhất. Điều này đặt ra câu hỏi về nguồn gốc tiến hóa của rắn: liệu Breugnathair có phải là tổ tiên giống thằn lằn của rắn, hay là một nhánh bò sát nguyên thủy độc lập đã tiến hóa đặc điểm giống rắn một cách riêng biệt.

Mẫu vật được phát hiện vào năm 2016 bởi nhà cổ sinh vật học Stig Walsh từ Bảo tàng Quốc gia Scotland, trong một chuyến khảo sát cùng Roger Benson và các cộng sự. Trong gần một thập kỷ sau đó, nhóm nghiên cứu đã tiến hành phục dựng, chụp cắt lớp vi tính và sử dụng tia X năng lượng cao tại Cơ sở Bức xạ Synchrotron châu Âu ở Grenoble (Pháp) để phân tích chi tiết cấu trúc hóa thạch.

Tiến sĩ Susan Evans từ Đại học College London, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết: “Các trầm tích hóa thạch thời kỳ Jura tại đảo Skye có ý nghĩa toàn cầu đối với việc hiểu rõ quá trình tiến hóa sớm của nhiều nhóm sinh vật hiện đại, bao gồm cả thằn lằn.” Bà cũng chia sẻ rằng mình từng mô tả nhóm Parviraptoridae cách đây 30 năm từ các mẫu vật rời rạc, và việc tìm thấy Breugnathair giống như tìm được nắp hộp ghép hình sau khi đã cố gắng lắp ghép từ vài mảnh nhỏ.

Với chiều dài khoảng 40cm từ đầu đến đuôi, Breugnathair được cho là một trong những loài thằn lằn lớn nhất trong hệ sinh thái của nó, có khả năng săn mồi là các loài thằn lằn nhỏ hơn, động vật có vú sơ khai và thậm chí cả khủng long non. Tuy nhiên, do đặc điểm giải phẫu quá đặc biệt và sự khan hiếm của các hóa thạch liên quan đến tiến hóa sớm của nhóm bò sát vảy (squamates), các nhà khoa học chưa thể đưa ra kết luận chắc chắn về vị trí phân loại của loài này.

Nguồn: "Jurassic reptile fossil discovery blurs the line between snake and lizard" / Phys.