HÓA THẠCH DỰC LONG CHỨA ĐẦY THỰC VẬT TRONG BỤNG GỢI MỞ NHIỀU ĐIỀU VỀ CHẾ ĐỘ ĂN THỜI TIỀN SỬ

Khoảng 120 triệu năm trước, một loài bò sát bay cổ đại thuộc nhóm dực long đã rơi xuống một vùng nước nông ở Đông Bắc Trung Quốc và chết tại đó. Một lớp trầm tích mịn đã phủ lên xác của nó, bảo tồn không chỉ bộ xương mà còn cả phần dạ dày. Mẫu hóa thạch này, được công bố gần đây trên tập san Science, là trường hợp đầu tiên ghi nhận một cá thể dực long chết với dạ dày đầy thực vật, cung cấp bằng chứng trực tiếp cho giả thuyết lâu nay rằng một số loài dực long có thể đã ăn thực vật.

Trước đây, dực long thường được cho là loài ăn thịt, tiêu thụ các sinh vật như cá, côn trùng và bò sát nhỏ. Năm mẫu vật dực long có chứa thức ăn trong dạ dày từng được ghi nhận trước đây đều thuộc chi Rhamphorhynchus và cho thấy chúng ăn cá. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu đã đặt nghi vấn về khả năng ăn thực vật của một số loài dực long dựa trên đặc điểm giải phẫu, chẳng hạn như hình dạng mỏ giống chim vẹt của Họ Tapejaridae, vốn không có răng và có thể phù hợp với việc nghiền nát trái cây, hạt và quả.

Mẫu vật Sinopterus atavismus được nghiên cứu.

Nghiên cứu mới tập trung vào loài Sinopterus atavismus, một thành viên của Họ Tapejaridae có sải cánh từ 2 đến 4 mét khi trưởng thành. Mẫu vật được phân tích là một cá thể chưa trưởng thành, dài khoảng 1,5 mét, lần đầu tiên được mô tả vào năm 2019 bởi nhóm nghiên cứu do Trương Tân Quân và Tưởng Thuận Hưng dẫn đầu. Loài này thuộc về hệ sinh thái cổ đại Nhiệt Hà (Jehol Biota) nổi tiếng với các hóa thạch được bảo tồn cực tốt, nhờ vào điều kiện địa chất đặc biệt như tro núi lửa và môi trường nước tĩnh lặng.

Mẫu vật S. atavismus này có phần dạ dày rõ ràng với dấu hiệu của thức ăn bên trong. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng chụp X-quang độ phân giải cao từ nhiều góc khác nhau để phân tích chi tiết. Họ phát hiện hai loại khoáng chất chưa từng thấy trong hóa thạch dực long trước đây, và cả hai đều gợi ý đến chế độ ăn thực vật. Phía trên dạ dày là các tinh thể thạch anh lớn, thường xuất hiện trong các viên đá dạ dày (gastrolith), loại đá mà nhiều loài động vật hiện đại như chim và thằn lằn sử dụng để nghiền nát thức ăn cứng như thực vật.

Phía dưới dạ dày, nhóm nghiên cứu phát hiện hàng trăm phytolith, các khoáng chất nhỏ hình thành giữa các tế bào thực vật đang phát triển. Phytolith từng được tìm thấy trong phân và răng của khủng long ăn thực vật, nhưng chưa từng được ghi nhận ở dực long. Sự hiện diện của chúng trong dạ dày của S. atavismus là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy loài này đã ăn thực vật, và có thể là một phần quan trọng trong chế độ ăn của nó.

Phục dựng ngoại hình của Sinopterus atavismus. Tranh của Nix Illustrations.

Các nhà nghiên cứu không tham gia vào nghiên cứu cũng đồng tình với kết luận này. R. Pêgas từ Đại học São Paulo nhận định rằng bằng chứng trực tiếp là yếu tố then chốt để giải quyết tranh luận về chế độ ăn của dực long, và phát hiện này xác nhận rằng nhóm bò sát bay cổ đại có chế độ ăn đa dạng hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây. David Martill từ Đại học Portsmouth, người từng nghi ngờ về khả năng ăn thực vật của Họ Tapejaridae, cũng cho biết ông đã thay đổi quan điểm sau khi xem xét bằng chứng mới.

Phát hiện này không chỉ làm sáng tỏ chế độ ăn của một nhóm dực long cụ thể mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về sự đa dạng sinh học và sinh thái của các loài bò sát bay thời tiền sử. Dù việc xác định chính xác loài thực vật từ phytolith còn gặp nhiều khó khăn, các khoáng chất này trong dạ dày của S. atavismus cho thấy chúng chủ yếu đến từ thực vật có cấu trúc tế bào đặc trưng, củng cố thêm giả thuyết về chế độ ăn thực vật của loài này.