PHÁT HIỆN LOÀI KHỦNG LONG CỔ DÀI KỶ JURA TẠI "THỦ PHỦ NICKEL" CỦA TRUNG QUỐC

[Mê Khủng Long] Jinchuanloong là một chi khủng long cổ dài (Sauropoda) có niên đại Jura giữa với hóa thạch được khai quật từ Thành hệ Tân Hà, tỉnh Cam Túc, Trung Quốc. Chi này hiện chỉ có một loài duy nhất, đó là J. niedu.

Mẫu định danh của Jinchuanloong, ký số JCMF 0132, là một bộ xương không hoàn chỉnh, nhưng có hộp sọ gần như nguyên vẹn, năm đốt sống cổ và 29 đốt sống đuôi (trong đó một số còn giữ được vòm mạch máu). Ở phần bị mất dài gần 5m giữa cổ và đuôi, người ta chỉ tìm thấy dấu vết của đai chậu và đốt sống chậu. Vào thời điểm nghiên cứu được công bố, người ta mới chỉ khai quật hộp sọ và các đốt sống cổ, các đốt sống đuôi vẫn nằm nguyên tại địa điểm khai quật và được dựng hàng rào để bảo vệ.

Hộp sọ của Jinchuanloong niedu.

Năm 2025, nhà cổ sinh vật học Lý Đại Khánh cùng các cộng sự đã thành lập chi/loài mới Jinchuanloong niedu để mô tả mẫu vật này. Tên chi Jinchuanloong tức "Kim Xuyên long" nghĩa là "rồng Kim Xuyên", đề cập đến địa danh quận Kim Xuyên thuộc thành phố Kim Xương của tỉnh Cam Túc, nơi phát hiện hóa thạch. "Loong" là một phiên âm khác của "rồng" trong tiếng Trung, hơi khác so với một số danh pháp khủng long Trung Quốc vốn dùng phiên âm "long". Tên loài niedu có Hán - Việt là "niết đô", trong đó "niết" là từ chỉ kim loại nickel còn "đô" nghĩa là "thành phố". "Niết đô" là một biệt danh khác của Kim Xuyên ngụ ý rằng nơi này nổi tiếng về nickel.

Hộp sọ mẫu định danh của Jinchuanloong có chiều dài khoảng 31cm và cao 12,5cm. Chiếc hộp sọ này khá giống hộp sọ của những loài có quan hệ gần gũi như Mamenchisaurus youngi. Nếu so sánh với Shunosaurus, hộp sọ của Jinchuanloong có vẻ sở hữu phần mõm rộng hơn nhưng nhóm nghiên cứu cũng không loại trừ khả năng đây là do sự biến dạng trong quá trình hóa thạch. Bên cạnh đó, nhiều xương chưa hợp nhất cho thấy đây có thể là một cá thể chưa hoàn toàn trưởng thành.

Trong phân tích phát sinh loài, nhà cổ sinh vật học Lý Đại Khánh cùng các cộng sự xếp Jinchuanloong là một thành viên gốc của nhánh khủng long cổ dài Eusauropoda, nằm ngoài nhánh Neosauropoda (nhánh bao gồm Liên họ Diplodocoidea và nhánh Macronaria).

Cũng theo nhóm nghiên cứu, phần dưới của Thành hệ Tân Hà bao gồm các lớp kết tụ màu vàng, sa thạch và bột kết, xen kẽ với bùn kết có hàm lượng bột cao. Các hóa thạch thực vật và phấn hoa cũng được bảo tồn trong phần này. Phần trên của thành hệ đã cho thấy dấu vết của rùa và răng của một loài thằn lằn cổ rắn chưa xác định, được cho là thuộc một môi trường trầm tích nước ngọt.